رابطه حمايت اجتماعي با سلامت رواني در بين دانشجويان دانشگاه آزاد اسلامي

 

تحقيق رابطه حمايت اجتماعي با سلامت رواني در بين دانشجويان دانشگاه آزاد اسلامي واحد ابهر كه در اين تحقيق به ابعاد مختلف آن پرداخته شده است.

داراي ابعاد و ميدان گسترده و وسيعي است. زيرا حمايت هاي اجتماعي  داراي ابعاد و زير مجموعه هاي گوناگون است.آيا حمايت اقتصادي والدين و نهادها و حتي خود دانشگاه (در قالب وام دانشجويي) حمايت اجتماعي بحساب نمي آيد؟

آيا حمايت هاي اجتماعي مثل احترام به نقد و نظر و انتظارات آنها و علايق آنها حمايت اجتماعي نبست؟

پس حمايت هاي اجتماعي شامل حمايت هاي اقتصادي ، علمي و آموزشي ، اجتماعي ، عاطفي و ارتباطي و همه گونه پشتيباني و حمايت از دانشجويان را شامل مي گردد و سلامت رواني هم در واقع شاخص و ميزاني است كه در اين تحقيق GHQاست. كه در 28 سئوال با سه گزينه بلي –خير و تا حدي آمده است و شامل شاخص ها و برآوردهاي متنوعي از اوضاع و احوال فردي و ذهني و عصبي و غيره است كه در 28 سئوال ذكر شده است و در فصل چهارم داده هاي بدست آمده نيز تحليل شده است.

در فصل اول اين تحقيق به بيان مساله در همين موارد و نيز اهميت و ضرورت تحقيق و اينكه چه ضرورتي براي ارتباط دادن حمايت هاي اجتماعي و سلامت رواني وجود دارد چه نتايج و تبعاتي از اين ارتباط حاصل مي شود ، آمده است.

در تعيين و ارائه اهداف به حمايت هاي اجتماعي منطقه اي و حمايت هاي ملي و سلامت رواني در اثر حمايت هاي اجتماعي آمده است .

با تعيين فرضيه سلامت رواني و حمايت هاي اجتماعي به متغيرهاي مختلف تحقيق اشاره شده است و به تعريف مفاهيم و اصطلاحات اشاره شده است.

در فصل دوم به مباني نظري و تئوري از جمله مناسبات اجتماعي و آموزش در خانواده و تحركات اجتماعي و نياز به موقعيت و حمايت هاي اجتماعي و كاركردهاي اجتماعي و انگيزه نياز به موفقيت و ضرورت هاي خارجي و دگرگوني هاي اجتماعي اشاره شده است و به مفاهيم كهتري و مهتري و تاثير آنها در سلامت رواني اشاره شده است.

در ادامه به تحقيقات مرتبط با موضوع در كشور و استان اشاره شده است.

در فصل سوم به روش تحقيق و جامعه و حجم نمونه و روش نمونه گيري توام با ابزار گردآوري اطلاعات و روش گرد آوري اطلاعات آمده است.

و در فصل چهارم با تجزيه تحليل توصيفي و استنباطي داده ها پرداخته شده است و رابطه معني داري يافته ها و همبستگي آنها اشاره شده است.

و در فصل پنجم با ذكر و بيان نتيجه گيري و ذكر محدوديت ها و مشكلات و پيشنهادات تحقيق حاظر به پايان برده شده است.

فصل اول : كليات تحقيق

مقدمه

بيان مسئله  

اهميت و ضرورت تحقيق

فرضيه ها

اهداف تحقيق  

فصل دوم : ادبيات و پيشينه تحقيق  

پيشينه نظري تحقيق

فصل سوم : روش تحقيق

روش تحقيق

جامعه

حجم نمونه

ابزار جمع آوري اطلاعات

روش گردآوري اطلاعات

فصل چهارم : تجزيه و تحليل داده ها

فصل پنجم : نتيجه گيري

نتيجه گيري

مشكلات و محدوديت ها

پيشنهادات

منابع و ماخذ

ضمائم و پيوست ها

از ويژگي ها و خصوصيات دائمي و فطري بشر نيازمند بودن موجود انساني است، از ابتداي توّلد، نياز به مراقبت، نياز بهداشت، نياز به امنيت و در كودكي و نوجواني، نياز به آموزش و نياز به تربيت و نياز به تغذيه نياز به ورزش و حركات و در جواني نياز به ازدواج، استقلال، شغل از جمله از مهمترين نيازهاي ذكر شده تا اواخر دوره جواني است. امّا آنچه امروزه بخصوص در نظام هاي سيستمي و سازماني و متمركز ضرورت دارد. حمايت هاي اجتماعي و سياسي و ... است. كه جوانان و افراد سخت به آن نياز دارند.

اگر دانشجو درس مي خواند، اگر دانشجو صاحب فكر و ايده اي است يا اگر دانشجويي درصدد انتقاد سازنده است، اگر دانشجويي از سبك و شيوه درسي اسنادي به هر؟ دليل گريزان است اگر دانشجويي به سيستم آموزشي انتقاد دارد و اگر دانشجويي در نوع روابط سازماني اشكال مي گيرد، بايد مورد حمايت و پشتيباني قرار گيرد. تا ضمن ابراز عقيده و همراه ساختن ديگران فضاي مسموم را پاك و ديگران را حداقل نجات دهد و گمراهان و موارد خلاف و حتّي روشهاي غلط اصلاح گردند. و روز به روز شاهد برطرف برطرف شدن ابرهاي ظلم و تبعيض و ناكارآمدي و تجلّي عدالت و شايسته سالاري و صداقت باشيم.

در غير اين صورت دانشجو اگر حمايت نشود و يا حتي خداي ناكرده تهديد شود سلامت رواني و بهداشت رواني فرد از هم گسيخته و مختل مي گردد.

با اين مقدمه در اين تحقيق قصد بررسي تأثيرات و كاركردهاي حمايت هاي اجتماعي اعم از حمايت مالي، حمايت آموزشي، حمايت اداري، حمايت گروهي در تشكيل انجمن ها و جمعيت ها و گروه ها حمايت هاي سياسي از جمله آزادي گفتمان و ابراز عقيده و نظر، آزادي روزنامه و جرايد و نشرّيه و بولتن، آزادي متينگ و جلسه، آزاديهاي فردي در نحوۀ استفاده از كتاب و فكر و عقيده و باور و نگرش و گرايش تا آنجا كه به آرمان ها و ايدئولوژي و قانون اساسي پذيرفته شده قريب به اتفاق مردم لطمه وارد نشود.

در غير اينصورت دانشجو اگر حمايت نشود و يا حتّي خداي ناكرده تهديد شود سلامت رواني و بهداشت رواني فرد از هم گسيخته و مختل مي گردد.

با اين مقدمه در اين تحقيق قصد بررسي تأثيرات و كاركردهاي حمايت هاي اجتماعي اعم از حمايت مالي، حمايت آموزشي، حمايت اداري، حمايت گروهي در تشكيل انجمن ها و جمعيّت ها و گروه ها حمايت هاي سياسي از جمله آزادي گفتمان و ابراز عقيده و نظر، آزادي روزنامه جرايد و نشريّه و بولتن، آزادي متينگ و جلسه، آزاديهاي فردي در نحوۀ استفاده از كتاب و فكر و عقيده و باور و نگرش و گرايش تا آنجا كه به آرمان ها و ايدئولوژي و قانون اساسي پذيرفته شده  قريب به اتفاق مردم وارد نشود. در اين تحقيق ضمن بررسي دقيق و همه جانبه حمايت هاي اجتماعي در عصر حاضر به نقش حمايت ها در تأمين بهداشت رواني دانشجويان پرداخته ايم. و بديهي است، در مقابل عدم حمايت و يا تهديد و تحديد باعث انباشت خواسته ها و انتظارات و نظرات و ايده ها و آراء و نگرش ها در ذهن افراد شده كه گاهاً به صورت انتقادهاي خصمانه و ايرادگيري هاي شديد و خصمانه و دشمن و خصومت ريشه اي با نظام خوران مي كند.

و در اين تحقيق تكيه و دامنه عمده تحقيق تأثير حمايت هاي مختلف اجتماعي بر سلامت رواني دانشجويان تبيين شده است.

در اجتماعات و جوامع امروزي بهداشت و سلامت رواني از ارجحيّت و اولّويت خاصّي برخوردار است. چرا كه در گذشته بسته بودن زندگي مردم و محدوديت هاي شكل زندگي قومي و قبيله اي و گروهي بصورت پراكنده و عدم نياز اقوام و گروه هاي ديگر به يكديگر مگر فقط در مبادلات اقتصادي محدود، و نيز زندگي ايستا و تكراري كشاورزي و دامداري و يا حداكثر حرفه اي محدود و ابتدايي آنها باعث روابطي ساده و كم زنگ و در عين حال صميمي و محبت آميز و شناخته شده و آرام بود[1].

امّا امروزه رشد و توسعه و تنوع مؤسسات گوناگون كه هر روز شاهد تولّد و خودنمايي آنها سيستم و نيز پيچيدگي كارهاي مختلف و گرفتاري انسانها در قوانين و مقررات پيچيده كه محصول همين روابط متعدّد است، همواره احساس كمبود وقت و فشار رواني و عدم موفقيت و عدم حمايت از طرف ديگران و انواع اختلالات ناشي از آن مثل افسردگي، اضطراب، عصيّيت و تنش و غيره مي نمائيم. كه شهر تهران با حجم جمعيت و ترافيك و پيچيدگي كارها و آلودگي هاي صوتي و هوا و ... تا حدّي مبين اين ادّعاست.

امّا طيفي از گروه هاي ذكر شده در ايران دانشجويان هستند، دانشجويان با توجه به احساسات تند و انتظارات آني، توقّعات فراوان و انرژي فوق العاده از طرفي و نيز حسّ استقلال و صداقت و يكرنگي در اظهارات و بيانات و نگران از آينده تحصيلي و شغلي و ازدواح و تهيه مسكن و اتومبيل و امكانات ديگر در صدد تحليل مسايل مختلف سياسي، اجتماعي، فرهنگي، ورزشي، اداري و ... جامعه هستند[2].

اوّلين نمود اعتراض و انتقادي دانشجويان در خود دانشگاه از نحوۀ آموزش ها نحوۀ اداره كلاسها، نحوۀ سرويس دهي اداري، نحوۀ ارائه خدمات غذايي، نحوۀ برخورد مسئولان با دانشجويان، نحوۀ اجراي مصوبات دانشگاه و اعتراض به كيفيّت ها و كميت ها و حتّي گاهي اعتراض به مغايرت برنامه ها و سازماندهي ها و نظارت ها با اصول و مباني قانون اساسي و منوّيات مقام عظمي رهبري و يا احكام اوليه و ثانويه اصول و فروع ديني و يا اعتقادات و باورهاي ديني شكل مي گيرد. و در برابر اين قبيل افكار و رفتارها و بينش ها و نگرش ها و گرايش ها دو نوع برخورد مي توان اتخاذ كرد.

الف ) ايجاد بسترهاي پاسخگويي و جلب مشاركت خود آنها در نحوۀ اداره دانشگاه.

ب ) عدم توجّه به مباحث ذكر شده و تهديد دانشجويان به اخراج و انفصال و ...

مسلّم است. در صورت نخست دانشجويان با اطمينان از اعتماد گروه مسئولين و اساتيد و كاركنان قضايي نوعي احساس يگانگي و خودماني در خود مي بينند و با كمك به برنامه ها و كاستي ها و حتّي مشاركت هاي مختلف عمومي و اجتماعي و سياسي كمك دست مسئولين قرار مي گيرند.

توافق و همكاري نسل جوان و مسئولان نهادها و ادارت مختلف اجتماعي و اداري و سياسي از دو جهت باعث سرعت كارها و امور در نهادها و سازمان ها شده و نيز از طرف ديگر رضايت و خوش بيني و خشنودي جوانان را بدنبال دارد. در مقابل در صورت دوّم، اگر تهديد و تحديد از طرف سازمان ها و مسئولين عليه جوانان و دانشجويان بيشتر گردد.

جوانان و دانشجويان عليه اقدامات و كارهاي مسئولين اظهار نارضايتي مي كنند و حتّي به برنامه ريزي ها و خط مشي ها و سياست هاي آنان اعتراض مي كنند. و در مقابل همۀ كارهاي آنها موضوع مي گيرند. و جوانان و دانشجويان هم با امور و كارهايي مثل بدحجابي و بي حجابي و عدم همكاري با فعّليات هاي عمومي نهادها و سازمان ها و كارشكني در برابر آنها با قيافه و شكل ناهنجار عليه اين اقدامات بر مي آيند در اين تحقيق نيز با طرح مسايلي از حمايت هاي اجتماعي در دانشگاه آزاد اسلامي قصد پيدا كردن و كشف ارتباط آن با سلامت رواني هستيم. پس

آيا بين حمايت هاي اجتماعي و سلامت رواني دانشجويان رابطه وجود دارد؟

شايد در بناي امروزي هيچ مسئله و موضوعي به اندازه حمايت هاي اجتماعي و سلامت رواني جوانان و دانشجويان وجود نداشته باشد.

علّت اين ادّعا اين است كه حمايت هاي اجتماعي در واقع تحقق همان خواسته ها و علايق و انتظارات دانشجويان و جوانان هستند كه همۀ انتظارات و خواسته هاي آنان در زمينۀ تحصيل، اشتغال و ازدواج و خواسته هاي مختلف اجتماعي و سياسي است.

اگر انتظارات و خواسته هاي جوانان در زمينه تحصيل و رشته هاي مختلف تحصيلي و ادامه تحصيل فراهم گردد.

اگر خواسته هاي جونان و دانشجويان در امر اشتغال و آينده شغلي پس از درس و دانشگاه تأمين  تضمين گردد.

اگر انتظارات دانشجويان در مورد ازدواج و آينده تشكيل خانواده محقّق گردد. اصولاً خود بخود سلامت رواني نيز تا حدّ زيادي تأمين مي گردد. زيرا سلامت رواني امروزه تا حدّ زيادي معلول دست يابي جونان و دانشجويان به رشته و تحصيل مورد نظر و شغل و درآمد مورد نظر و حتّي تشكيل خانواده و ازدواج موّفق است.

بين حمايت اجتماعي و سلامت رواني دانشجويان رابطه وجود دارد.

تعيين رابطه حمايت هاي اجتماعي و سلامت رواني در بين دانشجويان طبيعي است براي شناخت اهداف اصلي كه تا حدّ زيادي كلي و عمده هستند به اهداف جزئي تر و فرعي تر نيازمنديم. كه به آنها اشاره مي كنيم.

1 ) حمايت هاي اجتماعي منطقه اي براي دانشجويان چه مواردي است.

2 ) حمايت هاي ملي چه مواردي است؟

3 ) سلامت رواني در اثر حمايت هاي اجتماعي چگونه تغيير مي كنند.

4 ) در صورت بروز مشكلات حمايت هاي اجتماعي تا چه حدي باعث سلامت رواني مي گردد.

5 ) حمايت هاي مالي و اقتصادي يا حمايت هاي سياسي و شخصيتي مهم ترند؟

6 ) چه عواملي در ايجاد و حمايت و بهبود سلامت و بهداشت رواني مي توان شمرد.

(متغيرهاي تحقيق) :

متغيرهاي تحقيق حاضر عبارتند از :

متغير مستقل حمايت هاي اجتماعي :

متغير وابسته : بهداشت و سلامت رواني :

توضيح اينكه در اين تحقيق در اين حدود و هيأت سيستم كه نشان دهيم، حمايت هاي اجتماعي (حمايت والدين از دانشجو در تأمين لباس و شهريه و ... حمايت آموزش و پرورش در ارائه بموقع نتايج و گواهي ها و كنكور و غيره در ثبت نام در تأمين وسايل آمد و شد امكانات و خوابگاه ...) امكانات جرايدي وروزنامه اي و اينترنتي در ايجاد ارتباط آنها با دنياي علمي و آموزشي، حمايت هاي معنوي مسئولين در ارائه خدمات لازم و استقبال از برنامه هاي آنان، حمايت ها ياقتصادي و مالي در ارائه وام و كنار آمدن با شهريه ها، ارائه خدمات اداري و فتوكپي و جزوه و كلاس و كارگاه و آزمايشگاه و لابراتورها و همراهي مسئولين در اجراي متينك هاي دانشجويي در نقد و انتقاد سازنده مسايل منطقه و دانشگاه و مسئولين و نهادها جهت روشن شدن اذهان مردم فضايي از حمايت هاي اجتماعي است كه در صورت اتفاق و اتحاد و تحقق اين امر باعث اعتماد و تفاخر و عزت نفس دانشجويان و در نتيجه سلامت و بزرگي روان دانشجويان مي گردد و خداي ناكرده مختلف و تهديد كردن و ايجاد شرايطي سخت در انفصال و اخراج آنها باعث فشار رواني و عدم تخليه خواسته ها و انتظارات باعث عقده و حسّ انتقام و بدبيني مي گردد كه در اين تحقيق قصد بررسي آن را داريم.

حمايت اجتماعي :هر گونه تأييد افكار و نظرات دانشجويان و خواسته هاي معقول و مقبول آنان از طرف خانواده و نهادهاي مرتبط با دانشجويان را حمايت اجتماعي مي ناميم.

 نمودارها در بحث حمايت هاي اجتماعي و نيز نمودار سلامت رواني از نظر دانشجويان داراي ارزش هاي اننظاري از نظر آنان را نشان داده است.

 چنانچه در نمودار حمايت هاي اجتماعي در پاسخ بلي 512 مورد در مقابل 215 مورد گوياي اين نكته است. كه دانشجويان از تأثير حمايت هاي اجتماعي در سلامت رواني واقف و آگاه هستند.

 در مورد سلامت رواني هم اغلب پاسخ ها در گزينه هاي بلي و تاحدّي بالاتر بود و در پاسخنامۀ گزارش شده دانشجويان كه در فصل چهارم آمده است. فراواني ها گويايي اين مطلب هستند.

 در مورد سلامت رواني هم اغلب پاسخ ها در گزينه هاي بلي و تا حدّي بالاتر بود و در پاسخنامۀ گزارش شده دانشجويان كه در فصل چهارم آمده است فراواني ها گوياي اين مطلب هستند.

 مثلاً در 4 گزينه اصلاً، در حد معمول، بيش از حد معمول، خيلي بيش از حد معمول اغلب پاسخ ها در گزينه هاي بيش از حد معمول و خيلي بيش از حد معمول علامت خورده است. و اين خود گوياي تأثير سلامت رواني در ميان دانشجويان از نقطه نظرهاي سؤالات پرسشنامه است كه اتفاقاً اغلب سؤالات پرسشنامه سلامت عمومي HGQجنبه حمايتي و پشتيباني دارند.

 آن چيزي كه بايد وقت كرد و در پرسشنامه سلامت عمومي به صورت محتوايي گنجانده شده است، اين است كه پرسشنامه داراي 4 قسمت 7 سؤالي است. يعني هر 7 سؤال شاخص و يا مواردي از حمايت ها و جنبه هاي سلامت را برآورد مي كنند.

·       7 سؤال اوّل و پاسخ هاي داده شده در زمينه سلامت عمومي در مورد حمايت و سلامت جسماني ؛

·       7 سؤال دوم در مورد سلامت و اضطراب وبي خوابي ؛

·        7 سؤال سوم در مورد سلامت و كاركردهاي اجتماعي ؛

·     7 سؤال چهارم در مورد سلامت و افسردگي طراحي و ارائه شده است و اگر قرار است هر بخشي را جداگانه بررسي نمائيم. اين امكان وجود دارد مثلاً اگر 15 سؤال حمايت اجتماعي را با 7 سؤال اول بررسي كنيم. حمايت اجتماعي و سلامت جسماني را بررسي كرده ايم.

در مورد 7 سؤال دوم اضطراب و بي خوابي و نيز 7 سؤال سوم در مورد كاركردهاي اجتماعي و بالاخره 7 سؤال چهارم در مورد افسردگي و ... طراحي و بيان شده است كه در كلّ سلامت رواني را به وجود آورده اند كه هدف اين تحقيق هم كل پرسشنانه يعني 28 سؤال است.

 از نظر ضريب همبستگي نيز كه مورد عمليات قرار گرفته است. ضريب همبستگي بدست آمده 21/0 نشان مي دهد كه بين سلامت عمومي و حمايت هاي اجتماعي رابطه معني دار و مثبت وجود دارد. يعني هر چقدر حمايت هاي اجتماعي از دانشجويان بيشتر شود. سلامت عمومي و رواني دانشجويان بالا مي رود.

·       حمايت هاي تحصيلي دوره دبيرستان نيز حتي در اين پرسشنامه لحاظ شده است ؛

·        حمايت هاي تحصيلي در دورۀ دانشگاه ؛

·        حمايت هاي مالي از آزمايشگاه ها و مسافرت ها و هزينه هاي مختلف دانشجويي ؛

·        حمايت هاي سياسي و اجتماعي از اعزام دانشجو به خارج با دادن بورسيه ؛

·        حمايت هاي جزئي در مورد تهيه جزوه و كتاب و ... ؛

·     حمايت از استعدادها و علايق دانشجويان و موارد ديگر باعث مي شود كه دانشجويان احساس عزت نفس و ارزش گذاري از طرف مسئولين بنمائيد و در خود احساس غرور و ارزشمندي بكنند كه در نهايت مُنجر به سلامت روحي و رواني آنها مي گردد.

-        اروشون و همكاران، 1376 ، روان شناسي اجتماعي (ترجمه حسين شكركن)، تهران، رشد ؛

-         اتوكلاين برگ، 1372 ، روان شناسي اجتماعي ، ترجمه علي محمد كاردان، تهران، رُز ؛

-         دلاور علي، 1376 ، روش هاي آماري در علوم تربيتي، تهران، پيام نور ؛

-         حجتي، محمد باقر، 1378 ، اسلام و تعليم و تربيت، تهران، فرهنگ اسلامي ؛

-         سروش ، عبدالكريم، 1374 ، تهران، باران ؛

-         گي، روشنه، 1376 ، تغييرات اجتماعي، ترجمه منصور وثوقي، تهران، ني ؛

-         محمود، منصور، 1358 ، احساس كهتري، تهران ، رشد ؛

-         محمودي، محمدعلي، 1383 ، جوانان و مناسبات نسلي، تهران، جهاد دانشگاهي.