گزارش كارآموزي دامپزشكي در روستا

گزارش كارآموزي دامپزشكي در روستا

گزارش كارآموزي دامپزشكي در روستا

بخش اول : واحد نظارت و بازرسي بر محصولات خام دامي 8

بخش دوم : واكسيناسيون و پست حومه 16

بخش سوم : واحد سل و بروسلوز 21

بخش چهارم : كشتارگاه صنعتي 24

بخش پنجم : داروخانه دامپزشكي 29

بخش ششم : آزمايشگاه اداره كل دامپزشكي 53

بخش هفتم : آزمايشگاه ايران 58

بخش هشتم : كلينيك تخصصي دام 61

بخش نهم : كلينيك تخصصي طيور 73

بخش نظارت و بازرسي بر محصولات خام دامي

اولين بخش كارآموزي اينجانب در واحد نظارت بود ، اين بخش يكي از بخش هاي بسيار مهم و حياتي در سيستم دامپزشكي  مي باشد كه در ارتباط مستقيم با بهداشت و سلامت غذايي مردم مي باشد كه چه بسا اگر اين بخش نمي بود مردم در جامعه با مشكلات زيادي از نظر سلامت مواد غذايي مواجه مي بودند و هيچ گونه امنيت غذايي وجود نمي داشت به خصوص در مورد مواد غذايي خام دامي كه بيشترين خطر را مي توانند براي سلامتي جامعه در بر داشته باشند چون اين مواد محلي مناسب و مغذي براي رشد ويروس و ميكروب ها و كلاً عوامل بيماري زاي خطرناك مي باشند و قدرت فساد پذيري اين مواد بالا مي باشد.

واحدهاي تحت پوشش اين بخش :

اين بخش از شبكة دامپزشكي مسئول نظارت بر مواد خام دامي است و مواد فرآوري شده از مواد دامي به اين بخش مربوط نمي باشد و فقط مسئوليت مواد خام دامي فرآوري نشده مانند : گوشت قرمز، گوشت چرخ كرده ، ماهي، مرغ، تخم مرغ ، آلايش (دل، جگر، سنگدان و ...) ، كله و پاچه ، برعهده اين بخش است، علاوه بر آن مراكزي كه در ارتباط مستقيم با اين نوع مواد مي باشند و به طور كلي مراكزي كه در زمينه تهيه و كشتار و نگهداري و يا فروش و يا طبخ اين مواد و يا حمل و نقل اين مواد دخيل هستند تحت پوشش و نظارت اين بخش قرار دارند و در مورد هر مركز بررسي هاي مخصوص به آن انجام مي شود و در ضمن در زمينه قرنطينه بخشي يا استاني و نظارت بر خروج و ورود دام يا محصولات خام دامي كه اين بخش نظارت دقيق را برعهده دارد.

كشتارگاهها :

اولين مكاني كه در پوروسه تهيه مواد خام دامي دخيل است كشتارگاه ها مي باشد كه بايد نظارت دقيقي بروي آن از لحاظ بهداشت فردي كارگران و كاركنان و بهداشت محيط كشتارگاه و وسايل كار بايد انجام شود و علاوه بر آن نظارت بر نحوه كشتار يا تخليه امعاء و احشاء و ... و همچنين بررسي بهداشت گوشت از لحاظ بيماريهاي احتمالي برعهده ي اين بخش است اين بخش يعني كشتارگاه ازاين لحاظ داراي اهميت است كه نحوه توليد اين مواد از نظر بهداشتي در نگهداري و ماندگاري آن در آينده بسيار مؤثر است.

قطعه بندي ها :

دومين مكاني كه بعد از كشتارگاه، محصولات در ارتباط است، قطعه بندي ها مي باشند كه در آن لاشه هاي دامي و طيور بنا به درخواست بازار و مشتري ها به اشكال مختلف قطعه بندي مي شود و بسته بندي و يا كارهاي ديگر مانند افزودن ادويه و غيره روي گوشت انجام مي شود و به بازار ارسال شده و يا وارد سردخانه مي شود.

در قطعه بندي اولين نكته كه بايد مورد بررسي قرار گيرد ماشين هاي حمل گوشت است كه بايد ابتدا مجوز آنها بررسي گردد تا مدت آن تمام نشده باشد و دومين نكته مجوز گوشت مي باشد كه بايد بررسي شود، سومين مورد، نحوه قرار داشتن لاشه در يخچال ماشين است كه در صورت وجود مشكل بايد برخورد شود و چهارمين نكته رعايت اصول بهداشتي در هنگام تخليه لاشه ها مي باشد كه نبايد با سطح زمين يا كف ماشين برخورد كنند و نكته بعدي، دور ريختن نقاط زائد لاشه يا مناطقي كه داراي كيست داخل ماهيچه اي و يا ساير بيماري ها هستند كه در كشتارگاه قابل تشخيص نبوده اند، كه بايد دامپزشك قطعه بندي بايد اين موارد را بررسي و در صورت لزوم آن قسمت حذف گردد و نكته مهم ديگر رعايت بهداشت محيط كار است كه بايد از همه لحاظ پاكيزه باشد و تمام كف و ديوارها قابل شستشو باشند و در هنگام بسته بندي بايد بهداشت رعيات گردد و مدير توليد بر آن نظارت داشته باشد مهمترين نكته را كه بايد توسط بخش نظارت دامپزشكي بررسي شود نحوه نگهداري مواد خام دامي مي باشد يعني منجمد كردن اين مواد بايد ابتدا اين مواد  در محلي بنام پيش انجماد قرار گيرند كه دماي آن (4-) درجه مي باشد و بعد آنها را در تونل انجماد كه دماي آن (34-) تا (40-) درجه مي باشد و در اين محل مواد خام ماهي در بسته هاي مخصوص كه معمولاً فلزي بوده قرار گرفته و در آن محل نگهداري مي شوند كه مدت زمان نگهداري آنها حداكثر 7 تا 9 ماه مي تواند باشد كه بسته به نحوه آماده سازي آن تا زمان انجماد، كه هرچه بهتر باشد مدت ماندگاري نيز بيشتر خواهد شد.

دماي اين محل ها يعني تونل انجماد و سردخانه بايد توسط بخش نظارت، كنترل شود كه اين كار را مي توان با قرار دادن مواد غذايي خام دامي در اين محل ها و پولم كردن اين محل ها به مدت 18 ساعت انجام داد كه بايد بعد از اين مدت دماي قسمت هاي داخلي ماده غذايي بايد توسط ترمومتر اندازه گيري شود كه اين دما بايد بعد از اين مدت بايد (25- تا 27-) درجه سانتيگراد باشد در غير اين صورت بايد اقدامات لازم براي بهبودي شرايط اين گونه محل ها به عمل آيد.

نكته ديگر قرار داشتن اين گونه مواد در بسته بندي هاي پلاستيكي يا سلفوني و درب بسته بودن آنها و داشتن ليبل يا برچسب شركت بروي بسته ها و درج شدن تاريخ توليد و انقضا بروي آنها كه بسيار مهم مي باشد ( در غير اين صورت غير قابل فروش خواهد بود).

سردخانه :

اين اماكن محل نگهداري مواد مختلف غذايي هستند و يكي از اين مواد، محصولات خام دامي مي باشد كه بايد در شرايط خاص نگهداري شود، يكي ديگر از اين مواد غذايي ماهي مي باشد كه از مراكز مختلف صيد در كشور تهيه مي شوند و براي ارائه به بازار مصرف استفاده مي شوند كه اين مواد نيز بايد در شرايط خاص نگهداري گردند، در مورد ماهي وجود ليبل شركت صيد كننده و تاريخ توليد آن بروي ليبل    مي باشد تا مشخص گردد اين ماهي از كجا صيد شده و در چه شرايط نگهداري شده تا به اين محل رسيده است و قابل پيگيري باشد و در صورت عدم وجود ليبل بروي آن نمي توان اجازه مصرف را به آن محصول داد، نكته بعد، بررسي ماهي از نظر بو و فساد ماهي است تا از عدم ديفراست شدن آن اطمينان حاصل گردد، نكته ديگر دماي نگهداري ماهي است كه بايد حداقل (18-  تا 40-) درجه باشد در اين دما      مي توان ماهي را به مدت 7 تا 8 ماه حداكثر نگهداري شود.

يكي از وظايف سردخانه ها در تماس بودن با دامپزشكي است و گزارش نمودن محموله هاي مشكوك و غيره به شبكه دامپزشكي مي باشد تا كارشناسان آن محموله را بررسي نموده و اجازه خروج يا عدم خروج و يا معدوم كردن آن را صادر نمايند و در اين مدت سردخانه موظف است كه اجازه خروج را از سردخانه به صاحب محموله ندهد تا زماني كه وضعيت آن مشخص گردد، در مورد ساير محصولات خام دامي (گوشت و مرغ) نيز بايد دما حداقل بين 34- تا 40- درجه باشد.

و شرايط نگهداري آن نيز به اين صورت است كه آنها را بايد در ظروف فلزي يا ظرفي ديگر قرار داد و آنها را در باكسهاي مجزا چيده و در سردخانه قرار داد.

واحدهاي پخش و يا طبخ مواد خام دامي :

شايد يكي از مهمترين وظايف واحد نظارت كنترل بر اماكن پخش و يا طبخ مواد غذايي خام دامي مي باشد كه از نظر بهداشتي بسيار حائز اهميت مي باشد چون بيشترين مشكلات بهداشتي در اين واحدها صورت مي گيرد، اين اماكن و واحد ها شامل :

مراكز پخش گوشت قرمز مانند قصابي ها و مراكز پخش مرغ و تخم مرغ و مراكز پخش ماهي و مراكز طبخ مواد غذايي مانند : رستورانها، هتل ها و ...، عمل بازرسي به صورت روزانه در مناطق مختلف شهر انجام گرفته و با موارد تخلف برخورد صورت مي گيرد.

مراكز پخش گوشت قرمز :

اولين نكته قابل بررسي در اين اماكن، داشتن مهر دامپزشكي بروي لاشه ها و بررسي مهر از نظر جعلي نبودن مهر و بررسي اينكه گوشت بيشتر از 48 ساعت در آن مكان باقي نمانده باشد مگر در دماي 18- ، ديگر مورد بررسي يخچال ها از نظر وجود گوشت نامناسب در آنها و عدم وجود گوشت چرخ كرده از قبل آماده شده در محل و ضبط گوشت چرخ كرده شده از پيش آماده شده (گوشت چرخ كرده بايد در مقابل چشم مشتري و از گوشت معين تهيه گردد) و همچنين لاشه ها نبايد خارج از يخچال نگهداري شوند، نكته ديگر اينكه گوشت چرخ كرده نبايد در دماي 4 درجه بيش از 48 ساعت نگهداري گردد.

مراكز پخش مرغ تازه روز :

اولين نكته ، مرغ ها بايد در داخل پلاستيك مخصوص و درب بسته باشند كه اين پلاستيك نيز بايد داراي مشخصات شركت تهيه كننده باشد و روي آن تاريخ توليد و انقضاء وجود داشته باشد كه در مورد مرغ تازه، حداكثر مدت زمان نگهداري در دماي 4 درجه، 72 ساعت مي باشد و بعد از اين زمان غير قابل فروش است.

در مورد آلايش هاي موجود در اين اماكن بايد به تاريخ توليد توجه نمود كه حداكثر مدت نگهداري آنها 48 ساعت مي باشد و در غير اين صورت غير قابل فروش خواهد بود و بايد جمع آوري گردد.

واحدهاي طبخ مواد خام دامي :

از اين گونه مكان ها بايد با دقت بيشتر بازرسي به عمل آورد كه شامل : رستورانها، هتل ها، طباخي ها و مراكز پخش آلايش مي باشد، براي بازرسي بايد ابتدا به بررسي يخچال هاي آن مكان پرداخت  و در آن به دنبال گوشت هاي مانده ويا نامرغوب بود و همچنين مرغ ها بايد در بسته بندي قرار داشته باشند و روي آنها نيز ليبل وجود داشته باشد و در صورت عدم وجود ليبل يا مشخص نبودن محل تهيه گوشت ها بايد تمام آنها جمع آوري گردند.

در طباخي ها بايد به بررسي كله و پاچه هاي موجود در يخچال پرداخت تا دچار فساد و يا ماندگي نشده باشند و نيز بررسي بشود كه در روي كله برشهاي مخصوص بازرس كشتارگاه وجود داشته باشد.

در مراكز پخت آلايش نيز بايد بررسي كرد كه آيا اين آلايش ها از كشتارگاه تهيه شده يا خير، كه اين تشخيص نيز با بررسي برشهاي روي آلايش ها مشخص  مي گردد و نيز آلايش ها بيش از 48 ساعت نمانده باشد.

مراكز فروش ماهي :

به علت اينكه ماهي در شرايط نامناسب به سرعت فساد پيدا خواهد كرد و حائض اهميت مي باشد و بايد در نگهداري آن نهايت دقت به عمل آيد، اولين نكته، بررسي يخچال ها مي باشد كه نبايد از ماهي انباشته باشد تا دماي كافي به همه ماهي ها برسد. دماي نگهداري ماهي حداقل (18-) درجه مي باشد، يكي از نكات مهم در بررسي ماهي ها، عدم  ديفر است شدن ماهي مي باشد، ماهي بايد داراي ليبل و تاريخ توليد و انقضاء باشد و يا حداقل مشخص باشد از كجا تهيه شده است نكته ديگر اين كه در فصول گرم بايد ماهي ها از معرض نور مستقيم آفتاب به دور باشند.

بخش دوم :

پست حومه و واكسيناسيون

دومين بخش كارآموزي، واحد واكسيناسيون اداره دامپزشكي مشهد بود، يكي از واحدهاي مهم در دامپزشكي ، واحد واكسيناسيون مي باشد، زيرا اولين شعار در دامپزشكي پيشگيري مي باشد كه بهتر از درمان است و از بوجود آمدن ضررهاي اقتصادي و يا جاني در دام و انسان جلوگيري به عمل مي آورد، اين واحد مسئوليت واكسيناسيون تمام دامهاي منطقه را برعليه بيماريهاي واگيردار و مشترك بين دام و انسان را برعهده دارد كه اين كار نيز توسط اكيپ هاي واكسيناسيون به انجام مي رسد.

در اولين روز كارآموزي، برنامه واكسيناسيون گاوها و گوساله هاي منطقه بر عليه بيماري بروسلوز (تب مالت) برعهده اكيپ ها گذارده شد، اين واكسيناسيون به صورت رايگان و خانه به خانه صورت گرفت.

در برنامه واكسيناسيون عليه بروسلوز از دو نوع واكسن استفاده مي گردد كه شامل : واكسن (S19) است كه خود شامل واكسن بروسلوز D ، F و واكسن بروسلوز D ، R مي باشد كه هريك داراي موارد استفاده متفاوت مي باشد كه به بررسي اين تفاوت ها مي پردازيم .

واكسن بروسلوز S19 (D) :

اين واكنس به گوساله هاي 3 تا 6 ماهه تزريق مي گردد، نكته مهم اين مي باشد كه اين واكسن تنها به گوساله هاي ماده تزريق مي گردد، و علت اين است كه دام ماده، هنگام آبستني مي توانند بيماري بروسلوز را به راحتي به گوساله خود منتقل كند و دوم اينكه جفت دام هنگام زايمان و بعد از زايمان مي تواند به راحتي محيط را به اين بيماري آلوده كند و همچنين ترشحات زايماني از اين موضوع استثنا نمي باشند و آنها نيز بيماري را به راحتي منتقل مي كند و علت ديگر نيز انتقال اين بيماري از شير دام آلوده مي باشد.

اين واكسن با د ُز بالا استفاده مي شود به همين علت به آن (Fool)د ُز مي گويند، دُُز مصرفي اين واكسن براي هر رأس گوساله 5 CC مي باشد، براي تهيه واكسن يك فلاگن واكسن را در 100 CC حلال كه معمولاً سرم فيزيولوژي مي باشد حل كرده و توسط سرنگ هاي نيمه اتوماتيك تزريق مي گردد، محل تزريق واكسن در ناحيه گردن و به صورت زيرجلدي تزريق مي گردد، بايد تزريق به صورت مايل و با زاويه كم صورت گيرد.

نكته مهم در مورد اين واكسن اين مي باشد كه اين واكسن در طول عمر دام يك بار بيشتر تزريق نمي گردد و بعد از زايمان شكم اول از دام خون گيري به عمل مي آيد و به دنبال پادتن ها در خون مي گردند و در صورت مثبت بودن تست دام بايد دام از گله حذف گردد و از گله دوباره تست به عمل آيد، اين تست هر 6 ماه يكبار صورت مي گيرد. بعد از انجام واكسيناسيون بايد گوش راست گوساله سوراخ گردد كه اين سوراخ به شكل مثلثي (D) مي باشد. اين عمل بسيار مهم مي باشد زيرا اگر جواب تست دامي كه به آن واكسن زده شده است مثبت باشد و گوش آن نيز در هنگام واكسيناسيون سوراخ نشده باشد، تصميم بر آن مي شود كه دام معدوم گردد در حالي كه مثبت بودن به خاطر واكسن بوده است و اگر همان دام داراي سوراخ گوش مي بود، دام مشكوك اعلام مي گردد و نتيجه گيري به آزمايشات تكميلي موكول     مي گردد.

واكسن بروسلوز S19 (R.D) :

اين واكسن به تمام گاوها و گوساله ها تزريق مي گردد به جز گاوهاي آبستن از يك ماه به بالا و تمام گوساله هاي با سن كمتر از 3 ماه، كه به اين دام ها تزريق نمي گردد. نكته قابل توجه اين است كه اين واكسن به گاوها و گوساله هاي نر نيز زده مي شود به جز گاوهايي كه مدتي بعد به كشتارگاه خواهند رفت.

دُز مصرفي اين واكسن 1 CC مي باشد كه دُز كمي است نسبت به واكسن S19 (F.D) به همين علت به آن (Rediom) دُز مي گويند، روش تهيه آن نيز مانند هم مي باشد. يكي از تفاوت هاي اين واكسن ها اين مي باشد كه واكسن (R.D)S19  هر سال تكرار مي گردد ولي واكسن S19 (F.D)  در طول عمر دام يكبار بيشتر تزريق نمي گردد و تفاوت ديگر دُز مصرفي مي باشد كه در (F,D) 5 CC مي باشد و در (R,D ) 1 CC مي باشد.

برنامه بعدي واكسيناسيون، مربوط به واكسيناسيون گوسفندان و بره هاي منطقه بر عليه بيماري (PPR) بود.

واكسن PPR :

اين واكسن به تمام گوسفندان و بره ها زده مي شود به اين معني كه واكسن در هر سني زده مي شود و محدوديت سني ندارد.

دُز مصرفي اين واكسن 1 CC مي باشد، براي تهيه واكسن يك فلاگن واكسن را در 100 CC حلال كه معمولاً سرم فيزيولوژي مخصوص خود واكسن مي باشد حل    مي كنيم و توسط سرنگ هاي نيمه اتوماتيك تزريق مي گردد، محل تزريق واكسن نيز به صورت زيرجلدي در ناحيه گردن انجام مي گردد، در هنگام تزريق بايد توجه كرد كه ابتدا جلد بدن بالا كشيده شود تا تزريق دقيق تر انجام گيرد.

يكي از نكات مهم در مورد اين واكسن اين مي باشد كه اين واكسن هر سال زده  مي شود ولي بيشتر واكسن در مناطق كانون بيماري استفاده مي گردد زيرا اين واكسن وارداتي مي باشد و از نظر تعداد واكسن محدوديت وجود دارد.

آخرين برنامه واكسيناسيون مربوط به واكسيناسيون گوسفندان و بره هايي با سن بالاي 6 ماه بر عليه آبله و شاربن و واكسيناسيون سگ هاي گله بر عليه هاري بود.

واكسن آبله و شادبن :

همانطور كه گفته شد واكسن به گوسفندان بالاي 6  ماه تزريق مي گردد، دُز مصرفي هر واكسن 5/0 CC مي باشد. براي تهيه واكسن آبله يك فلاگن واكسن را در 100 CC حلال كه سرم فيزيولوژي مي باشد حل كرده، ولي در مورد واكسن شاربن تفاوت وجود دارد زيرا اين واكسن به صورت فلاگن 100 CC مي باشد و نياز به حلال ندارد.

محل تزريق اين واكسن پشت دست مي باشد كه يكي از واكسن ها در دست راست و ديگري در دست چپ به صورت زيرجلدي تزريق مي شوند و در هنگام تزريق، جلد بالا گرفته مي شود تا تزريق دقيق انجام گيرد. نكات مهم در مورد اين واكسن ها عبارتند از اينكه نبايد اين واكسن ها به دام آبستن تزريق شوند چون باعث سقط جنين مي گردند و دوم اينكه در محل هاي كانون بيماري كه در آن  تلفات وجود دارد بايد واكسن ها در تمام سنين تزريق گردد.

واكسن هاري :

اين واكسن در تمام سنين تزريق مي شود، براي تزريق يك فلاگن واكسن را در سرنگ هاي يكبار مصرف كشيده و بعد واكسن را به صورت عضلاني تزريق مي كنيم، در هنگام تزريق بايد احتياط را رعايت نمود تا مورد حمله سگ قرار گرفته نشويد و بعد از تريق واكسن گردن بندهاي مخصوص به گردن سگ زده مي شود تا علامتي براي تزريق شدن واكسن هاري باشد.