شهرستان سبزوار

مقاله هيدرولوژي اقليم منطقه سبزوار

مقاله هيدرولوژي اقليم منطقه سبزوار

پيشگفتار 1

فصل اول: نكاتي چند راجع به تحقيق

1-1- انگيزه و انتخاب موضوع 5

2-1- طرح مسئله 6

3-1- فرضيه ها 7

4-1- مطالب مورد مطالعه 8

5-1- روش تحقيق 9

فصل دوم: تشريح خصوصيات منطقة مورد مطالعه

1-2- موقعيت و وسعت 14

2-2- آب و هوا 17

3-2- هيدرولوژي 19

4-2- زمين‌شناسي 22

5-2- منابع اراضي و خاك 24

1-5-2- تيپ كوهستان ها 28

2-5-2- تيپ‌تپه‌ها 28

3-5-2- تيپ فلاتها و تراسهاي فوقاني 28

4-5-2- تيپ دشتهاي دامنه 29

5-5-2- تيپ دشتهاي روخانه‌اي 29

6-5-2- تيپ دشتهاي سيلابي 30

8-5-2- تيپ واريزه‌هاي بادبرني سنگريزه‌دار 30

9-5-2- تيپ آبروفتهاي بادبزني شكل سنگريزه‌دار 31

10-5-2- تيپ اراضي متفرقه 31

6-2- كشاورزي 33

7-2- تيپ گياهي 34

فصل سوم: موقعيت و زمين شناسي سبزوار و دشتهاي آن

1-3- موقعيت سبزوار 41  

1-1-3- موقع رياضي 41

2-1-3- موقع نسبي 41

2-3- موقعيت دشت جوين 42

1-2-3- موقع رياضي 42

2-2-3- موقع نسبي 42

3-2-3- ائوسن 43

4-2-3- اتوليكوسن 44

5-2- ميوسن 44

فصل چهارم: آب و هوا

1-4- توده‌هاي هوا مؤثر در منطقه: 47

1-1-4- توده هواي مديترانه 47

2-1-4- توده‌ هواي پر فشار سيبري 47

3-1-4- توده‌هاي شمالي و غربي 48

4-1-4- توده هاي خزري 48

2-4- تيپ اقليم مو رد مطالعه 49

1-2-4- روش دمارتن 49

3-4- عناصر اقليمي‌ 52

1-3-4- شمار روزهاي يخبندان 53

2-3-4- تعداد ساعات آفتابي 53  

3-3-4- رطوبت نسبي 54

4-3-4- باد 55

5-3-4- بارندگي 55

فصل پنجم: ژومرفولوژي‌ شهرستان

1-5- تأثير فرايندهاي دروني و بيروني در مرفولوژي منطقه 66

1-1-5- فرايندهاي دروزني (تكتونيك و ساخمان زمين) 66

2-1-5- فرايندهاي بيروني 67

2-5- واحدهاي ژئومرفولوژي منطقه 68

1-2-5- واحد كوهستان 68

1-1-2-5- قلل فرسايش يافته 71  

2-1-2-5- واحد تپه ماهوري 71

2-2-5- واحدهاي مخروطه افكنه‌اي 72

3-2-5- واحد دشت 72

فصل ششم: هيدرولوژي آبهاي سطحي شهرستان

مقدمه: 74

1-6- حوضة آبريز  دشت سبزوار 81

1-1- 6- كال انجمنه 81

2-1-6- كال ششتمد 82

3-1-6- رودخانه كيذور 83

4-1-6- رودخانه رودآب سبزوار 84

5-1-6- رودخانه سليمانيه 85

6-1-6- رودخانه شمس آباد 87

7-1-6- رودخانه گزوا 86

8-1-6- رودخانه بالش آباد 87

9-1-6- رودخانه دلبر 88

10-1-6 رودخانه ريوند 89

11-1-6- رودخانه كراب 90

12-1-6- رودخانه بفره 90  

13-1-6- روخانه مهر 91

14-1-6- رودخانه استر بدر 92

15-1-6- رودخانه كال شور سبزوار 93

16-1-6- رودخانه سنگرد 94

2-6- حوضة آبريز دشت جوين و سلطان آباد 95

مقدمه 96

1-2-6- رودخانه جوين (كالشور جوين) 99

2-2-6- رودخانه مشكان 99

3-2-6- رودخانه سرولايت (نشيب) 101

4-2-6- رودخانه كايستان 103

5-2-6- رودخانه ترسك 107

6-2-6- رودخانه ارگ 108

فصل هفتم: هيدرولوژي آبهاي زيرزمين شهرستان

مقدمه: 110

1-7- دشت سبزوار 112

1-1-7- چاه‌ها (عميق و نيم عميق) 115

2-1-7- قنوات 116

3-1-7- چشمه‌ها 118

4-1-7- نتيجه 119

2-7- دشت جوين 121

1-2-7- چاهها- (عميق – نيم عميق) 122

فصل هشتم: چگونگي بهره‌برداري و كيفيت منابع آن شهرستان

1-8- تأثير سازنده‌ها در منابع آب دشت جوين- داورزن- سبزوار 124

2-8- خصوصيات لايه‌هاي آبدار در سه دشت 125

3-8- مطالعات ژئوفيزيك و چاههاي اكتشافي 127

4-8- ضرائب هيدروديناميكي 128

5-8- بررسي نقشه‌هاي كم عمق و تراز آب زير زميني 129

6-8- بهره‌برداري از منابع آب زير زميني 133

7-8- حداكثر ظرفيت مجاز بهره‌برداري از منابع آب زيرزميني در دشت سبزوار 137

8-8- كيفيت آب در سطح شهرستان 138

1-8-8- طبقه بندي آب از نظر كشاورزي 139

2-8-8- طبقه‌بندي آبهاي منطقه‌اي از نظر شرب 140

1-2-8-8- دشت جوين 140

1-1-2-8-8- آبهاي شرب حد فاصل ايستگاه سبزوار تا ايستگاه راه آهن بيهق 140

2-1-2-8-8- آبهاي شرب حد فاصل ايستگاه بيهق تا نقاب 141

3-1-2-8-8- آبهاي شرب حد فاصل ايستگاه نقاب تا سنخواست 141

4-1-2-8-8- دشت سبزوار 142

1-2-2-8-8- آبهاي نواحي جنوب سبزوار 142

2-2-2-8-8- آبهاي نواحي شمالي غرب سبزوار 142

3-2-2-8-8- آبهاي سبزوار و شرق سبزوار 143

3-2-8-8- دشت داورزن 143

9-8- علل شوري آب شهرستان سبزوار 144

10-8- مسئلة تهاجم آبهاي شور زيرزميني به سفره آب شيرين 145

11-8 تغييرات سطح آب در شهرستان سبزوار 146

12-8- نتيجه‌گيري 150

فصل نهم: ارزيابي منابع و مسائل آب شهرستان

1-9- ارزيابي منابع آب زيرزميني دشت سبزوار 151

1-1-9- جريان آب زيرزميني ورودي از سفره 155

2-1-9- جريان آب زيرزميني خروجي از سفره 155

3-1-9- برداشت از سفرة‌ آب زيرزميني 156

4-1-9- تبخير از سطح سفره 156

5-1-9- تغذية‌ سفره ناشي از سيلابهاي ورودي 156

6-1-9- تغذيه از آب برگشتي كشاورزي 156

7-1-9- زهكشي از سفره آب زيرزميني 157

2-9- ارزيابي منابع آب زيرزميني دشت جوين 159

1-2-9- نفوذ در ارتفاعات 167

2-2-9- نفوذ در دشت توسط باران 168

3-2-9- نفوذ جريانهاي سطحي و سيلابي 168

4-2-9- نفوذ آب آبياري 168

5-2-9- نفوذ فاضلاب 169

6-2-9- تخلية‌از منابع آب زيرزميني 169

3-9- ارزيابي منابع آب زيرزميني دشت داورزن 169

1-3-9- نفوذ آب در ارتفاعات 169

2-3-9- نفوذ باران در دشت 170

3-3-9- نفوذ جريانهاي سطحي 170

4-3-9- مقداري آب نفوذي از طريق آبياري 170

5-3-9- نفوذ فاضلاب 170

6-3-9- وضعيت جريان خروجي دشت 172

7-3-9- نتيجه و پيشنهاد 170

فصل دهم: طرحهاي عمراني (طرحهاي تغذيه مصنوعي و سدها)

1-10- كاربرد تغذية مصنوعي 172

2-10- روشهاي تغذية مصنوعي براي منطقه 172

1-2-10- روش مستقيم يا تزريق 4 172

2-2-10- روش غيرمستقيم يا نفوذ و اداري 173

3-2-10- پخش سيلاب 173

2-3-2-10- روش تغذيه حوضچه‌اي 173

3-3-2-10- بهسازي و اصلاح بستر رودخانه‌اي 173

4-3-2-10- گودالهاي طبيعي و مصنوعي 174

5-3-2-10- سدهاي تغذيه: 174

6-3-2-10- خاكريزهاي هلالي 174

7-3-2-10- ايجاد بانكت (چاله‌هاي كوچك) 174

3-10- ويژگيهاي تغذيه مصنوعي در مناطق خشك و نيمه خشك 174

4-10- خصوصيات طرحهاي پيشنهادي تغذية مصنوعي 176

5-10- طرحهاي تغذية مصنوعي 177

1-5-10- محل تغذيه 179

2-5-10- روش تغذيه 179

6-10- طرح تغذيه مسيل خسروجرد 180

7-10- طرحهاي عمراني كوچك تغذيه در شمال دشت 181

8-10- طرح عمراني مسيل رودخانة‌ سنگرد 183

9-10- طرح تغذيه رودخانة‌ جوين 183

1-9-10- ظرفيت طرح 185

2-9-10- روش تغذيه 185

3-9-10- محل تغذيه 185

فصل يازدهم: نتيجه‌گيري و پيشنهادات

1-11- نتيجه‌گيري مطالعات 190

1-1-11- دشت سبزوار 190

2-1-11- دشت جوين 190

2-11- پيشنهادات 192

1-2-11- دشت سبزوار 192

2-2-11- دشت جوين 192

3-2-11- دشت داورزن 192

فصل دوازدهم: پيوستها

1-12- منابع مورد استفاده 195

2-12- جداول و نمودارها 200

3-12- نقشه 199

موقعيت و وسعت

منطقة‌ مورد مطالعه با وسعت تقريبي 000/493/1 هكتار شامل يك برگ از نقشه‌هاي توپوگرافي ايراي سري 551K با مقياس 000/250: 1 به شماره Nj40-15 به نام سبزوار است كه در عرض شمالي 00،  36 تا 00 ،37 (درجه) و طول شرقي 00، 57 تا 30 ، 58 (درجه و دقيقه) واقع شده است به طور كلي منطقة مورد مطالعه، اراضي اطراف سبزوار، جنوب اسفراين و قسمتي از اراضي غرب نيشابور را شامل مي‌شود نقشة شمارة 1 موقعيت منطقه مورد مطالعه را نشان ‌مي‌دهد .

محدودة اجراي طرح از دو بخش دشتي و كوهستاني تشكيل شده است پست‌ترين قسمت محدوده، اراضي حاشيه رود كال شور سبزوار واقع در منتهي اليه ضلع جنوب غربي است كه 823 متر از سطح دريا ارتفاع دارد و بلندترين نقطه ، قلة كوه نظرگاه واقع در رشته كوههاي جعناي است كه 3825 متر از سطح دريا دارد اين كوه به شكل رشته‌اي از غرب به شرق كشيده شده است در بخش شمالي و تقريباً در همين امتداد رشته كوه بينالود از اين منطقه گذر مي‌كند دست‌هاي حاصلخيز جوين – سلطان آباد، اسفراين- صفي آباد در ميان اين دو رشته گوه گسترده شده و عرصه توليد محصولات زراعي است در بخش جنوبي و در اراضي مشرف به دامنه‌هاي جنوبي كوهستان جغتاي دشت سبزوار قرار دارد .

پيشنهادات

دشت سبزوار:

از آنجا كه دشت سبزوار خشك و بارش آن نيز اندك است، پيشنهاد مي‌كنم، كشاورزان با فرهنگ مصرف آب، آشنائي كامل پيدا بكنند( اين جمله فقط به آب شرب محدود نمي‌شود بلكه آب كشاورزي نيز بايد خوب مصرف بشود) دوم كشاورزان تشويق به كشت محصولات كم مصرف و مقاوم به شوري بشوند، و در صورت امكان به دليل مصرف زياد از آبياري غرقابي استفاده نشود و آبياري از طريق تحت فشار و قطره اي باشد و كنترل برداشت و جلوگيري از استفاده بي رويه منابع آب زير زمين و اجراي طرحهاي تقويت منابع آب زير زميني نظير تغذيه مصنوعي و ساختن سدهاي كوچك و كم هزينه در جلو رودخانه هاي فصلي امري ضروري و اجتناب ناپذير است

دشت جوين:

با گشترش بي رويه حفر چاههاي عيمق و نيمه عميق بعد از سالهاي 1357 شمسي، اينك با محرز بودن افت مستمر سطح آب زير زميني و نقصان حجم مخزن در اين بخش از دشت به جهت حفظ و حراست از سفرة آب زير زميني و جلوگيري از افزايش منابع آب توسعة مرز ممنوعيت دشت جوين را ضروري مي‌دانيم ( نگارنده در سالهاي 1355 خود شاهد بوده كه در فاصلة 4 كيلومتري شمال راه آهن يعني روستاي ابوبسان چاههاي دستي در عمق 15 متري به آب مي‌رسيدند ولي حال حاضر ( 1379) در 25 متري نيز به آب نمي‌رسند ويا اينكه در حاشية رودخانه كالا شور جوين در عمق يك و نيم متري يبه سفرة آب زير زميني مي‌رسيديم در حال حاضر اينطور نيست، بدليل حفر بي رويه چاههاي عيمق و پائين افتادن سطح آبهاي زير زميني)

و از سوئي از آبي كشاورزي استفاده بهينه اي كرده، در حد امكان از آبياري غرقابي استفاده نشود و پيشنهاد مي‌كنم ساختن مخزني بتوني و خاكي را در جلو هر يك از رودخانه ها، بخصوص رودخانه هاي شهرستانك- كهنه- ترسك و آب اضافي در فصول باراني ذخيره شده و هدر نمي‌رود و باعث تقويت سفره هاي آب زير زميني مي‌شود و در فصول خشك و كم باران، كشاورزان مي‌توانند از آب ذخيره شده مصرف نمايند كه باعث رونق اقتصاد كشاورزي منطقه مي‌گردد، و همچنين چاههاي عميق از نظر آبدهي كاملاً تحت نظارت و كنترل قرار گيرند و قناتهايي كه در اين دشت در حال حاضر جاري هستند نهايت مراقبت و حفاظت از آنها بشود

دشت داورزن:

به منظور حفظ و حراست از سفرة آب زير زميني اين دشت ضرورت ممانعت از افزايش منابع آب و حفظ شرايط ممنوعيت منطقه به لحاظ استحصال آب ايجاد مي‌نمايد لذا بايد اين دشت از نظر ممنوعيت حفر چاههاي عميق تميديد شود و پيشنهاد مي‌كنم تحت هيچ شرايط اجازة حفر چاه به كسي داده نشود مگر در شرايط بسيار حاد و شديد و در مصرف آب نيز اهالي منطقه بويژه كشاورزان رعايت اصول كم مصرفي و بهينه مصرفي را بنمايند به اين مسئله كاملاً واقف باشند