مقاله نقش تصاوير ماهواره‌اي بعنوان يك ابزار قوي در امر اكتشاف و استخراج
تاريخچه پيدايش آجر و كاربرد هاي آن
آجر
مقدمه:
آجر در ساختمان از زمانهاي بسيار دور جا و مكاني داشته و توانسته جاي خود را در تاريخ پركندو سرآمد مصالح ساختماني باشد آجر در زماني كه در بابل اختراع شد و ساختن خشت و پختن آن معمول گشت. روزبروز در پهنه گيتي گسترش پيدا كرد و مي توان گفت بطور شعاعي كره زمين را دربرگرفت. خاك رس در اكثر نقاط زمين يافت مي شود و اين بهترين وسيله اي بود كه اكثر مردم دنيا با آن شناخت پيدا كردند و پس از اينكه آن را به شكل خمير گل درآوردند، در قالب به آن فرم دادند و در مقابل هوا و آفتاب خشك كردند و در كوره به آتش كشيدند و پختند و پس از اينكه جسم مقاومي شد از آن درخانه سازي و ديگر كارهاي ساختماني مورد بهره برداري قرار دادند. ساده ترين مصالح ساختماني كه از ديرزمان تا به امروز در دسترس فقيرترين و غني ترين مردم دنيا قرار داشته همانا خشت و آجر مي باشد.
تاريخ آجرسازي را پنجهزار سال قبل از ميلاد مي دانند. مردمي كه در كناره هاي رود نيل زندگي مي كردند مي ديدند كه رودخانه در آرامش پس از طغيان و ته نشين شدن رسوبات كه از نرمه هاي خاك رس مخلوط با آب كه پس از تابيدن آفتاب بروي آن تركهاي متعددي خورده و به قطعات كوچك و بزرگ و به ضخامت تقريبي 4تا 5 سانتي متر مانند قالبهايي از گل بريده شده و آماده براي كارهائي مانند ديوارسازي در كناره هاي رود نيل بجا مانده اين قطعات را مورد استفاده قرار دادند و به كمك يكديگر آنها را به ديوار و خانه تبديل كردند. از آنجا كه هميشه در فكر نوآوري وپيشرفت بوده اند از پيدايش دنيا تا به امروز اين صفت در وجود بشر رشد كرده و ذوق هنري كه هميشه در وجود انسانها به تكاپو افتاده و خلاقيت دروني خود را آشكار كرده و آنهائيكه دست اندركار بنا و بناسازي بوده اند به اين فكر افتادند كه چطور مي شود خشت ها را محكمتر ساخت. بنابراين گل رس را با مقداري پهن مخلوط كرده و پس از لگدكردن ورز دادند. گل آماده شده را در قالب به شكل خشت درآوردند و بعدها براي اينكه گل در زمانيكه مقابل نور آفتاب آب خود را از دست مي دهد ترك نخورده و محكمتر به هم بچسبد از كاه استفاده كردند كاه را پس از خيس كردن با خاكي كه قراربود براي خشت مالي آماده شود مخلوط كردند و خاك رس و كاه را با آب در هم آميختند و به شكل گل نيم كاه در قالب به خشت تبديل نمودند و كاه مانند آرماتور در گل باقيمانده و مانع ترك خوردگي خشت گرديد.( كاه را خيس مي كردند كه نرم شود و در موقع خشت مالي به دست آسيب نرساند.) از روزي كه خشت به آجر تبديل شد و انسان آجر را شناخت و دانست يكي از عمده ترين مصالح ساختماني است كه بطور وفور بايد از آن استفاده كرد، بر آن شدند كه هر روز دامنه آجر را وسعت دهند و كاربرد آن كه در همه جاي ساختمان بود بكار گيرند.
محققين بطور جمع بر اين باورند كه استادكاران بلامنازع در مشرق زمين بودند كه ساختن آجر و استفاده از آن را مورد استفاده قرار دادند. انتخاب قالب و شكل گيري خشت و آجر از نظر محققين فن در اوائل كار مشكل بود يا بهتر بگوئيم هنري بود كه بايد روي آن فكر مي شد با اينكه در مصر رسوبات ته نشين شده كناره هاي رود نيل را پس از خشك شدن روي هم قرار دادند و با آن ديوار ساختند ولي در شكل گيري قالب پس از مدتها و اينكه خشتها و آجرها چگونه روي هم قرار بگيرند كه خراب نشوند و براي هم گير شدن و نگهداري يكديگر چه بايد كرد تا ديوار استوار بماند. بهترين فرمي كه انتخاب كردند آجرهاي مكعبي شكل بود كه باندازه هاي مختلفي در گوشه و كنار دنيا ساخته شد و دليل آن هم اين بود كه نيم و نيم دو آجر روي هم قرار گيرد. اين آجرها با ضخامتهاي مختلفي همراه بود در ابتدا آجرها بزرگ و بسيار ضخيم و با طول عرضهاي متفاوت، ولي كم كم به نازكي گرائيد. مكعبها آجري شكل بعدها و به مرود ايام به قطعات كوچكتري تقسيم شد و بر هر قطعه اي نامي نهادند كه اين نامها سينه به سينه و زمان به زمان گذشت و درهر گوشه اي به زبان محلي آن گوشه متداول گشت و چون از سواد و سوادآموزي خبري نبود، در بعضي محلات با تحريفهايي همراه بود و همان تحريفها سينه به سينه به نسلهاي بعدي انتقال پيدا كرد، پس از آنكه فرهنگ مردم هر كشوري به رشته تحرير درآمد اين نامها بطور يكسان متداول گشت.
ساختمان سازي در زمانهاي قديم هرچند بدوي و ابتدايي بود با پيشرفتي كه خشت آجر داشت انسانها بر آن شدند كه بيشتر فكر كنند و بهتر بسازند وطريقه بهتر ساختن و بهتر بكارگرفتن آجر و خشت را بياموزند.
در زمانيكه خشت پخته شده و تبديل به آجر گشت و از مقاومت خوبي برخوردار شد و همه دست اندر كاران را به خود مشغول كرده بود معماران ايراني از اين صنعت بدور نبودند و در ايران شهر شوش كه پايتخت ايلاميها بود و از آباداني زيادي برخودار بوده آجرسازي رواج پيدا كرد و در كاوشهايي كه در شهر شوش انجام گرفته و از آثار بدست آمده و بقاياي تمدن ماقبل تاريخ را مي رساند. از سفالهاي پخته شده مصور رنگين كه از طبقات زيرين خاكهاي شهر شوش بدست آمده، اهميت قدمت اين ناحيه را مي رساند و الواح گلي كه در شهر شوش بدست آورده اند، مربوط به 1700 سال قبل از ميلاد مسيح مي باشد كه اين الواح شامل اسناد و قراردادهاست.
سلسله هخامنشي و داريوش كبير در سال 494 ق.م قصر شوش را بنا كرد و اين گوياي تمدن بزرگي است كه در غرب ايران پا به عرصه وجود گذاشت و چهره اين سرزمين را عوض كرد. پس متوجه شديم كه آجر در تمام دنيا زيربناي اصلي ساختمان و مشخص كننده و عامل افسانه اي هر بنا مي باشد.
كشور ما با اينكه در منطقه حاره قرار دارد و هواي آن در شمال و جنوب كشور در تمام طول سال با اختلاف شديد گرما وسرما كه درجه حرارت هميشه حدود 40 درجه سانتيگراد نوسان دارد و در ساختمانهاي بايد از مصالحي كاملاً مناسب با آب وهوا استفاده كرد، ولي متأسفانه در يك دوره محدود در كشور ساختمانها را(نما) از سنگهايي كه در مقابل حرارتهايي كه در مقابل حرارتهاي مختلف تغيير درجه حرارت فاحش مي داد و در هواي گرم تابستان سريع گرم و در برودت هواي زمستان سريع سرما را بخود جذب ميكرد، پوشانيدند. اين سنگها از تكنيك پائيني برخوردار بودند. بكارگيري سنگ در كشور ما بطور تجربي آزمايش مي شد و امتحان خوبي نداد. در همين زمان با پيشرفت تكنولوژي صاحبان صنايع در حرفه هاي مختلف بر آن شدند تا از انواع مصالح چه طبيعي و چه غيرطبيعي براي نماسازي بهره گيرند.
مصالحي كه از اختراعات و ابداعات آنها بود براي نماسازي با تبليغات فراوان بكار گرفتند و تمام آنها را به بوته آزمايش سپردند ولي نتيجه مطلوبي عايد نگشت و هر كدام به نوبه خود از ليست مصالح ساختماني حذف گشت و باز هم آجر كه از مصالح سنتي هر آب و خاكي بود جاي نشين همه آنها شد.
پس از مدت كوتاهي مردم دوباره به فكر آجر افتادند كه اينبار، همانطور كه گفته شد، ذوق هنرمندان با گذشته تفاوت محسوسي پيدا كرد، آجركاري نما در شهرهاي مختلف رو به فزوني نهاد و معماران و دست اندركاران، خارج و داخل بنا را با ذوق و سليقه خود آزمايش كردند.
آجرسازي از زمانهاي بسيار دور در سراسر دنيا عبارت بود از خاك رس مخلوط با آب كه در قالبها به آن فرم داده و پس از قراردادن در برابر آتش بنام آجر از آن استفاده كردند منتها شركتهاي آجرسازي در كشورهاي مختلف متفاوت بود. در كشور ما در ابتدا آجر را در كوره هاي چاهي(استوانه اي ) پختند و سپس كوره هاي تونلي متداول گشت و امروزه با پيشرفت تكنولوژي روش روزافزون آن از كوره هايي كاملاً متفاوت با قبل استفاده ميشود.
ضمناً بد نيست خاطر نشان شويم با پيشرفت تكنولوژي و علم شيمي، صاحبان صنايع دست اندركار تغيير رنگ در آجر و مرغوب كردن جنس آن و مقاومت در برابر اجسام و گازهاي خارجي در نقاط مختلف ميباشد تا آجر بهتري عرضه نمايند.
آجرها و بلوكها:
آجرها گروهي از مصالح مي باشند كه به صورت صنعتي توليد و جايگزين سنگ شده اند و در حقيقت سنگي ساخته دست بشر مي باشند، سنگي دگرگون كه از تغيير وضعيت خشت پديد مي آيد. اين گروه از مصالح كه اولين توليد صنعتي و انبوه مصالح ساختماني به دست بشر به شمار مي آيند براساس نوع مواد اوليه، روند توليد و محل مصرف به انواع متنوعي تقسيم مي شوند. آجرهاي رسي كه اولين و فراوان ترين آنها مي باشند قدمت چندهزار ساله دارند. با پيشرفت تكنولوژي و علم شيمي انواع بي شماري از آجرها با كيفيت هاي مختلف، ابعاد و شكل ظاهري متنوع راهي بازار مصرف شده اند.
آجر رسي از قديمي ترين مصالح ساختماني كه به وسيله بشر توليد شده است، مي باشد. سنگ عليرغم فراواني و استقامت به راحتي در دسترس قرار نمي گيرد، اين مصالح طبيعي فرم دلخواه را به آساني به خود نمي گيرد و با صرف هزينه بسيار قطعات آن يكسان مي گردند و در اين حالت نيز دورريز زيادي از خود به جا مي گذارد. در حالي كه گل حاصل از خاك رس كه منشأ تهيه آجر است به راحتي شكل دلخواه را به خود مي گيرد و محصولي همگن به دست مي دهد.
از اين رو مي توان با قالب زدن گل و حرارت دادن آن مصالحي سخت، داراي مشخصات فيزيكي، مكانيكي و شيميايي يكسان، متناسب با كاربرد، منطبق با فيزيك بدن انسان، با فرآيند توليد ساده، سريع و حمل و نقل آسان توليد نمود.
مصارف آجر
اولين پيام هاي تاريخي تمدنهاي گذشته به وسيله آجر براي ما به يادگار مانده است. اين اسناد تاريخي اولين كتابخانه هاي تمدن بشري را تشكيل مي داده اند. به اعتقاد باستان شناسان اولين بار آجر در سرزمين بين النهرين تهيه شده است. به هر صورت بايد آجر پس از پيدايش آتش و در نواحي كه معادن سنگ وجود نداشته اند اختراع شده باشد. نمونه هاي زيبا و با عظمت كاربرد آجر در معماري ايران باستان نماينده پيشرفت درخشان ايرانيان در توليد و مهندسي كاربرد اين مصالح است. در اين ميان مي توان از زيگورات چغازنبيل، ايوان مدائن، كاخهاي فيروزآباد و لرستان در قبل از اسلام و همين طور مساجد جامع اصفهان و يزد، گنبدكاووس و ارگ تبريز مربوط به دوران بعد از اسلام نام برد.
رمز توانايي آجر در خلق شگفت انگيزترين ساختمانهاي تاريخ در تناسبات آن نهفته است. اين ابعاد در طي زمان متحول شده و در حال حاضر با ساختار و توانايي بدن انسان همآهنگ شده است. ابعاد آجر به طريقي است كه براحتي در يكديگر قفل و بست مي گردند. اين خاصيت، كيفيت هاي مهندسي بيشماري از جمله در محل اتصال دو ديوار به يكديگر بوجود مي آورد. آجرها به كمك ملات به يكديگر متصل مي شوند و سطح يكنواختي را بوجود مي آورند. اين ابعاد متناسب باعث شده است كه اين مصالح بمنظور اجراي دهانه هاي وسيع بصورت قوس و طاق و گنبد كه از زمان قبل از ساسانيان در ايران رواج داشته است، كارآيي منحصر به فردي داشته باشد.
خواص آجر باعث شده است كه بعنوان مصالح پركننده ديوار و سقف از جمله پرمصرف ترين مصالح باشد. زيبايي آجر و الگوي حاصل از اجرچيني باعث شده است كه به صورت نما در داخل و خارج بنا مورد استفاده قرار گيرد و هويت خاصي به ساختمان ببخشد. استفاده از آجر بعنوتان فرش كف و پلكان فارغ از مقاومت مطلوب آن ويژگي هاي اقليمي اين مصالح كويري را بيشتر نمايش مي گذارد.
